Politie versus burgerjournalist

Dinsdag 04.10.2016 om 9u komt een belangwekkende zaak voor de Correctionele Rechtbank West-Vlaanderen, afdeling Brugge, 14de kamer. Hoofdcommisaris Van Nuffel van het Brugse politiekorps wil een vrij banaal voorval op een zonnig terrasje gebruiken om een precedent te scheppen tegen vrije nieuwsgaring en de controle van burgers op het functioneren van haar wetsdienaren nog meer aan banden te kunnen leggen.

Waarover ging het ook alweer?

Op een mooie zaterdag, 23 augustus 2014 zit burgerjournalist Didier Eeckhout in Brugge van een drankje en de zon te genieten. Dan ziet hij vlak voor zich een racistisch incident. Didier begint te filmen. Niemand maakt hiertegen bezwaar, ook de racistische klant niet. De politie wordt erbij geroepen, ze maken een pv op. Dan merkt de ene politie-agente dat iemand het voorval filmt en ze maakt hiertegen bezwaar.
De blogger meent dat hij wel degelijk mag filmen en gaat nog even door.
Thuis doet hij wat hij altijd doet: hij zet zijn filmmateriaal van die dag op zijn videoblog. De film krijgt als kop ‘Racisme in Brugge’. Het slotgedeelte met de agenten die ter plaatse kwamen liet hij staan om geen afbreuk te doen aan het geheel. Als hij echt had vermoed dat de politie hier een zaak van wou maken had hij de gezichten zeker onherkenbaar gemaakt, bv zoals BAF dit deed in eerdere berichtgeving (zie foto).

Allerlei mainstreammedia pikten het op en publiceerden het: omwille van het racistische incident, maar ook omdat de filmer niet onmiddelijk reageerde op de vraag om het filmen te stoppen.
Didier: ‘Op maandag 25 augustus stelde ik tot mijn verbijstering vast dat ik een scoop gerealiseerd had. Sterker nog: een journalistieke primeur die heel wat (politie-)commotie veroorzaakte. Dat mijn video zoveel media-aandacht te beurt viel, was enkel te wijten aan de politie zelf.’

Het is de korpschef Dirk Van Nuffel die de politieagenten aangeraden heeft om klacht in te dienen: ‘Als korpschef van de politiezone Brugge wens ik een principiële uitspraak van de gerechtelijke overheid uit te lokken en mij namens het lokaal politiekorps burgerlijke partij te stellen ten belope van één symbolische euro.’

Daarmee wou hij dus op kosten van de belastingbetaler de natte droom van veel ordehandhavers waarmaken: een precedent scheppen waardoor het voor burgers en beroepsjournalisten haast onmogelijk wordt het optreden van onze wetsdienaren aan democratische controle te onderwerpen.
Agente: ‘Toen de korpschef mij contacteerde om mij te waarschuwen voor de storm aan media- aandacht die er aankwam en hij mij aanraadde om klacht in te dienen, heb ik dan ook in eerste instantie klacht tegen Didier Eeckhout ingediend bij onze dienst intern toezicht voor inbreuk op de privacy’.

In eerste instantie had ze blijkbaar niet de intentie om een klacht in te dienen. De andere agent heeft op het moment zelf helemaal niet gereageerd op het filmen maar werd ook overhaald om klacht in te dienen. .
Hierop volgde een hemeltergende soap met 3^de graads-verhoren van de politie, een huiszoeking (waarbij stukken uit de harde schijven van Mr. Eeckhout werden gewist, tot vandaag heeft hij nog niet alles teruggekregen)…
De onderzoeksrechter zette de trend verder door in zijn conclusies enkel feiten a charge op te voeren, feiten a decharge werden compleet genegeerd.
Twee jaar later en verschillende zittingen en verdagingen later maalt de rechterlijke molen nog steeds over het filmpje. Zal de zitting van 4 oktober eindelijk uitsluitsel geven?

Proces in kortgeding

Op zich is het al vrij opmerkelijk dat men een proces in kortgeding aanspandde.

In het verlengde van de burgerrechtelijke aansprakelijkheid van de media, worden meer dan eens ook kort gedingen tegen hen gevoerd. Een kort geding is een snelle gerechtelijke procedure bij de voorzitter van de rechtbank van eerste aanleg met het oog op het voorkomen van een nadeel dat anders onherstelbaar zou zijn.

Iemand die weet heeft van een nakend krantenartikel of televisiereportage waarin hij voorkomt, zou dus naar de voorzitter van de rechtbank kunnen stappen met de vraag om de publicatie van dat artikel of de uitzending van die reportage tegen te houden. Althans wanneer hij daar ernstige redenen voor heeft, én wanneer de publicatie of uitzending onomkeerbare schade (commerciële schade, imagoschade…) dreigt teweeg te brengen.
Gewone burgers die (soms met veel meer reden) een dergelijke stap overwegen wordt dit meestal ten stelligste afgeraden omdat de kans op succes miniem is en dat men integendeel nog veel meer media-aandacht moet verwachten (wat ook hier het geval is).

De rechtspraak zelf is verdeeld over de mogelijkheid om dit te doen.
Veel rechters vinden dat het niet kan, omdat de Grondwet in artikel 25 nu eenmaal elke censuur verbiedt. Artikel 25 Grondwet: ‘De drukpers is vrij, de censuur kan nooit worden ingevoerd.‘ Die rechters wijzen elk kort geding tegen een nieuwsmedium dan ook bij voorbaat af. Vermeende benadeelden hebben altijd nog de mogelijkheid en het formele recht om zich achteraf te verhalen op het medium en de journalist.
Andere rechters menen dat het wel kan. Volgens hen staat artikel 584 Gerechtelijk Wetboek niet haaks op artikel 25 van de Grondwet. De persvrijheid belet niet dat in hoogdringende gevallen de rechter wel degelijk kan tussenbeide komen om onherstelbare schade te voorkomen.

Blijkbaar gelden voor de politie andere normen dan voor ‘gewone mensen. Ik stel me vragen bij ‘de onherstelbare schade’ die de bewuste politiemensen zou zijn berokkend omdat ze gefilmd werden terwijl ze hun (openbare) functie correct uitvoerden.

Dit proces is geen op zichzelf staand voorval

Politiediensten proberen al langer via lobbywerk en ook via de rechtspraak te bekomen dat ze GSM’s en  camera’s in beslag zouden mogen nemen als politiemensen in actie worden gefilmd.
Tijdens manifestaties worden (burger)journalisten in toenemende mate geviseerd, ze worden geïntimideerd en vaak gedwongen om hun film of foto’s te wissen. Dit terwijl ze daar eigenlijk het recht niet toe hebben. Soms worden fotograferende burgers eenvoudigweg opgepakt.
Ze proberen ook in toenemende mate hun gelijk te halen via de rechtbank. Meestal worden die zaken door de rechter geseponeerd .
En er is immers geen wettelijke basis voor hun claim. Net daarom probeert de N-VA via minister Jambon  met nieuwe wetgeving om hen alsnog die macht te geven.

Het argument dat door de politie ook hier wordt aangehaald is gesteund op de Privacywet.
(een beetje ironisch gezien net de politie  de bepalingen in deze wet wil veranderen voor haar eigen doeleinden…)
Volgens deze wet is de verwerking van persoonsgegevens slechts mogelijk onder strikt bepaalde voorwaarden en vereist zij onder meer de toestemming van de betrokkene.
Het filmen van de politieagenten zou een inbreuk zijn op het recht op afbeelding, beschermd door de Privacywet en het verspreiden van de informatie via internet lijkt een gegevensverwerking eveneens beschermd door de Privacywet.
De Privacywet voorziet evenwel uitdrukkelijk dat ze slechts beperkt van toepassing is indien persoonsgegevens verwerkt worden voor journalistieke doeleinden.
Deze uitzonderingen hebben deels te maken met de uitoefening van het democratisch controlerecht door journalisten, de zogenaamde “waakhondfunctie” van de pers in een democratische samenleving.  Indien het gebruik van een afbeelding noodzakelijk is om een taak van openbaar belang te vervullen, is voorafgaande toestemming evenmin noodzakelijk.

Klachten van politie tegen filmende burgers worden vaak geseponeerd. Dit heeft te maken met een debat rond de erkenning van agenten die een openbaar ambt uitvoeren als publieke personen. Volgens de privacycommissie moet geen toestemming gevraagd worden aan een publieke persoon indien de afbeelding informatief is en het privéleven niet schendt.

Wie het publiek informeert over aangelegenheden van maatschappelijk belang kan als journalist aanzien worden.

De onderzoeksrechter beweerde in zijn vonnis dat de uitzonderingen in de wet niet van toepassing daar Didier geen beroepsjournalist is. Dit argument houdt geen steek.

De heer Eeckhout is wel degelijk een burgerjournalist met een zekere staat van dienst, getuige hiervan zijn regelmatige bijdragen in DeWereldMorgen en zijn eigen blog.

Het Europees Hof voor de Rechten van de Mens verschaft niet alleen een grote bescherming aan de pers en de journalisten en persfotogafie, maar gaat een stap verder en omschrijft het begrip journalist functioneel in plaats van beroepsgebonden. Journalist is derhalve geen persoonlijk statuut meer, maar een functioneel in te vullen term, conform de doelstelling van de journalistiek, met name die van waakhond van de democratie. Deze functie kan elke burger tijdelijk waarnemen, zonder daarom over een perskaart te beschikken of beroepsmatig journalist te zijn.
In de mainstream-media worden burgers trouwens vaak opgeroepen om zelf nieuwsfeiten op te sturen. Er wordt heel vaak gebruik gemaakt van beelden aangeleverd door burgers.
Didier Eeckhout heeft de bewuste film niet opgestuurd naar die media.

Nieuwswaarde

In haar conclusies argumenteren de eisers (op een dermate denigrerende wijze dat ik hier niet wil citeren ) dat ‘de beklaagde’ vooral uit is op sensatie en dat hij op zijn videoblog essentieel ‘gewoon beelden weergeeft’, al dan niet uit artistiek oogpunt.
De beelden zouden geen maatschappelijke relevantie hebben.
Nu vind ik persoonlijk dat een groot deel van het nieuws in de reguliere media weinig of geen maatschappelijke relevantie hebben maar dat is mijn persoonlijk oordeel. Het is ook niet aan de rechter noch aan de eisende partij om het globale werk van ‘de beklaagde’ aan een kwaliteitsevaluatie te onderwerpen. Het toont in tegendeel vooral hun vooringenomenheid en zwakke ‘bewijsvoering’.
Wat de bewuste film betreft: De reguliere media zagen er blijkbaar wel degelijk nieuwswaarde in. Zowel dagdagelijks racisme als de manier waarop onze wetsdienaren hierop reageren zijn zeer actuele thema’s.
Het is dan ook belangrijk dat wij burgers zicht houden op ‘alledaags racisme’ in onze stad en hoe (en of) de politie daartegen optreedt. De maatschappelijke relevantie van dit filmpje staat dus buiten kijf.

Concluderend

Dit is een politiek proces.
Het is politionele instanties reeds langer een doorn in het oog dat journalisten en burgers hun activiteiten in beeldmateriaal kunnen vastleggen. De korpschef wil graag geschiedenis schrijven door een precedent te scheppen waardoor deze democratische controle sterk wordt bemoeilijkt.
In het bewuste filmpjes staat niets dat zijn agenten in een kwaad daglicht stelt, voor hen is het dus niet problematisch dat het in de schijnwerpers komt. Daarom kunnen ze nu voluit gaan.

Men zegt dat de politie in het leven werd geroepen om de burgers van een land te beschermen tegen willekeur en misdaad. Daarom heeft de wetgever hen ook ‘het monopolie op geweld’ toegekend.
Ze hebben daardoor een grote machtspositie. Ze moeten dan ook steeds verantwoording kunnen geven over hun activiteiten. Een politieapparaat die burgers vervolgt die hen bij hun werk filmen is een democratie rechtstaat onwaardig. Het opent de deur voor willekeur en repressie van onschuldige burgers.
Al te vaak ondervinden burgers dat ze niet zozeer beschermd worden door het politie-apparaat maar dat ze ertegen beschermd moeten worden.

Zoals de Commission nationale de déontologie de la sécurité (CNDS – Nationale Commissie voor deontologie van de veiligheid) in Frankrijk verklaarde, mag ‘gefotografeerd of gefilmd worden tijdens hun interventies geen hinder vormen voor politieagenten die bezorgd zijn over het naleven van de deontologische regels’.

Dit proces wordt met argusogen gevolgd door ieder die bekommert is om de ‘normen en waarden’ van onze samenleving.

Willem Debeuckelaere, voorzitter van de Commissie voor de bescherming van de persoonlijke levenssfeer: ‘De politie zal er mee moeten leren leven dat de burger haar optreden controleert. En dat kan ook het opnemen, filmen en verspreiden van informatie inhouden’

Wordt ongetwijfeld vervolgd..

Meer lezen?

http://www.knack.be/nieuws/belgie/verbieden-om-politieagenten-te-filmen-dat-is-de-terugkeer-van-de-censuur-verpakt-als-veiligheid/article-opinion-599069.html?utm_source
https://eeckhoutdidier.com/dis-journal/
http://www.journalistenloket.be/wegwijs-journalistiek/journalistieke-spelregels/de-persvrijheid-en-haar-beperkingen/

politiegeweld: https://eeckhoutdidier.com/2016/02/03/dewaanvandedag-antwerps-sportpaleis/