Op dinsdag 7 mei was het rond de middag tijd voor de 3de ‘Soep en Feiten’ in De Republiek. Deze keer werd er door Bert van Vossole (BXLRefugees) en Jade Hoornaert (vzw Humain) gesproken over het opvangprobleem en de beeldvorming van vluchtelingen. Interviewer van dienst was Bruggeling Lieven Verstraete.
Onderstaand artikel is een verslag van de middag, aangevuld met cijfermateriaal en eigen bedenkingen. Omdat dit onderwerp zo breed is en er tijdens dit gesprek zoveel verschillende onderwerpen werden aangesneden en diverse facetten belicht, is het onmogelijk alles te bespreken. Het is dan ook geenszins mijn bedoeling om ‘compleet’ te willen zijn.
Reeds voor de deuren open gingen, was al duidelijk dat dit thema menig Bruggeling beroert. Het was dan ook drummen om binnen te geraken. Een voornamelijk ouder publiek stroomde binnen en voor €5 kregen we een kom soep en mochten we proberen een stoel te bemachtigen.
Onder moderatie van Lieven Verstraete werden Bert van Vossole (BXLRefugees) en Jade Hoornaert (vzw Humain) voorgesteld. Pastoor Fernand Marechal (uit Zeebrugge) kon er omwille van gezondheidsredenen niet bij zijn.
BXL Refugees (Plateforme citoyenne de soutien aux réfugiés Bruxelles), ontstaan in september 2014, omschrijft hun doel als: Informatie en coördinatie van burgerinitiatieven in solidariteit met asielzoekers, vluchtelingen, migranten of ontheemden, in Brussel en België. Het burgerplatform wil op lange termijn onderdeel uitmaken van de prachtige solidariteit met asielzoekers en de ongekende mobilisatie van burgers. Ze wil ook de oorsprong van deze crisis in vraag stellen en zich bekommeren om de veranderingen die nodig zijn om te voorkomen dat dit in de toekomst opnieuw gebeurt.
Vzw Humain is opgericht in het voorjaar van 2016 door een groep vrijwilligers die al maanden humanitaire bijstand verleende aan de duizenden gestrande vluchtelingen in het kamp van Grande-Synthe in Noord-Frankrijk 2015. De collectieve verontwaardiging over de houding van Europa ten aanzien van mensen op de vlucht was toen bijzonder groot. Veel van de vrijwilligers die zich toen en later bij vzw Humain aansloten, hebben professionele ervaring in de strijd rond mensenrechten of in het welzijnswerk. Intussen is vzw Humain structureel gegroeid en ligt de focus op de ondersteuning van mensen in nood, de strijd voor gelijkheid en mensenrechten en tot slot de beeldvorming van vluchtelingen.
Pastoor Marechal en de hele groep vrijwilligers mochten onlangs De Eerste Prijs van Schone Contrariteit van het Masereelfonds ontvangen voor de humanitaire hulp die zij bieden aan vluchtelingen in Zeebrugge. Zij staan dagelijks in voor ontbijt en warm eten ‘s avonds en sanitaire voorzieningen. Dokters van de Wereld zorgt voor medische consultatie en Caritas Internationaal voor juridisch advies en ondersteuning.
De moord op de jonge Daniel, de situatie aan het Brusselse Noordstation, de berichtgeving over Zeebrugge, de onophoudelijke discussies tussen verschillende politieke partijen omtrent migratie n.a.v. de nakende verkiezingen, … Iedereen in de zaal werd de laatste tijd overspoeld met berichten over migratie en vluchtelingen.
Echter, zo werd gesteld in het begin van het gesprek; zijn we ons voldoende bewust van de beeldvorming die (de laatste tijd) rond deze mensen wordt gecreeërd? Migrant, transmigrant, vluchting, economische vluchteling, asielzoeker, … De benamingen zijn divers en roepen allerlei verschillende emoties op.
Als we het West-Vlaamse verkiezingsblad van Vlaams Belang openslaan, lezen we termen als: ‘Illegalen, uitgeprocedeerde asielzoekers, criminele vreemdelingen, massa-immigratie, …’ Deze beeldvorming, die al te vaak wordt overgenomen door sommige reguliere media zorgen uiteraard voor een beeldvorming die ronduit negatief is en polariserend werkt ten opzichte van mensen van buitenlandse origine.
Daarnaast geldt in de berichtgeving ook vaak de teneur dat we overspoeld worden met migranten. (e.g. massa-immigratie) Zo beweert het Vlaams Belang in hun verkiezingsblad dat er op vier jaar tijd meer dan een half miljoen immigranten naar ons land kwamen. Wanneer we echter de exacte cijfers van het CVGS bekijken, lezen we heel andere cijfers. “In 2018 dienden 23.443 personen een verzoek om internationale bescherming in bij de Dienst Vreemdelingenzaken (DVZ). Dit aantal ligt hoger dan in 2017, toen 19.688 personen een dergelijk verzoek indienden, maar ligt nog steeds veel lager dan in 2015. In 2015 vroegen 44.760 personen internationale bescherming in ons land.” (Bron: https://www.cgvs.be/nl/actueel/asielstatistieken-overzicht-2018)
Wanneer we de cijfers van het CVGS van de laatste 4 jaar (2015 -2018) samentellen, krijgen we een totaal van 106.601. Wetende dat er in 2015 door de humanitaire crisis dubbel zo veel aanvragen waren als de volgende jaren, toont dit aan dat het gevoel van massa-immigratie gevoed wordt door een bepaalde retoriek hieromtrent, aangevuld met soms pertinente leugens (e.g. instroomcijfers zoals beweerd door VB)
Wanneer we bovenstaande cijfers in een nog grotere context bekijken, wordt snel duidelijk dat er in België geen reële sprake is van massa-immigratie.
Zo waren er eind 2017 wereldwijd 68,5 miljoen mensen op de vlucht. 19,9 miljoen mensen zijn hun land ontvlucht, waaronder 6,3 miljoen Syriërs. Vijf miljoen Syriërs leven momenteel verspreid over Turkije, Libanon en Jordanië. In een land als Jordanië (met een totale bevolking van tien miljoen inwoners) leven anderhalf miljoen Syrische vluchtelingen naast 1 miljoen Irakezen en 2 tot 3 miljoen Palestijnen. (Over de Palestijnen later meer)
Bovenstaande, en andere cijfers tonen dus aan dus de opvang voornamelijk in eigen regio gebeurt en dat we in België geen wereldschokkende inspanningen doen.
Echter, tijdens dit gesprek ging het uiteraard over de migranten die hier in België zijn aangekomen en alles wat dit met zich meebrengt. Gevraagd over de kostprijs van migratie zou uit studies blijken dat een migrant zichzelf na 4 tot 6 jaar heeft terugbetaald, d.m.v. belastingen en andere taksen, op bijvoorbeeld werk.
Eens aangekomen, wordt hen gevraagd zich te integreren, de taal machtig te zijn en in hun eigen levensonderhoud te kunnen voorzien. Ook om te werken wordt dus (meestal) gevraagd de Nederlandse taal machtig te zijn. Door de lange wachttijden voor taallessen, is dat echter makkelijker gezegd dan gedaan. Zo was in het gesprek sprake van 8 maanden wachttijd voor taallessen terwijl begin februari 2018 sprake was van meer dan 1 jaar wachttijd voor lessen inburgering (maatschappelijke oriëntatie).
Dat werken is dus niet zo makkelijk als sommigen zouden willen. Ondanks hun grote werkwilligheidheid, dienen migranten vaak tot 12 maanden te wachten vooraleer ze mogen werken.
Wanneer we bovenstaande bevindingen dus naast het verkiezingsprogramma van N-VA leggen, merken we dat hun programmapunten, ondanks 10 jaar legislatuur in de Vlaamse regering en 2 ministers van Inburgering, vooral dode letter zijn gebleven.
Aansluitend ging het over de beweegredenen en motivatie van migranten om naar hier te komen en de oversteek naar het Verenigd Koninkrijk te wagen. Waarom het Verenigd Koninkrijk het beloofde land is, heeft enkele redenen:
– De taal: Engels is gekend en makkelijker voor velen.– Het feit dat er geen paspoort nodig is om te werken en te huren.– Familiehereniging: vaak zijn er reeds familieleden of bekenden aanwezig in het VK.– Verhalen van familie, vrienden en mensensmokkelaars als zou het VK ’hét beloofde land’ zijn.– De mensensmokkelroutes. Migranten die in hun thuisland voor een bepaalde route getekend hebben, dienen deze ook volledig uit te doen. Deze laatste oversteek brengt immers nog heel veel geld op voor mensensmokkelaars.
Om de redenen en motivatie van mensen op de vlucht beter te snappen, werd een filmpje getoond van Hagos uit Eritrea. Uit dit filmpje blijkt ook hoe schrijnend het gebrek aan legale informatie er is voor transmigranten. Dit is zo in Brussel, maar ook in ons eigenste Zeebrugge is dit het geval.
Meer dan in Zeebrugge, bevinden zich in Brussel en Duinkerke vaak onbegeleide, minderjarige jongeren (of ‘Niet-begeleide Minderjarige Vreemdeling’ (NBMV)). Deze jongeren zijn soms maar 13, 14, 15 jaar en bevinden zich uiteraard in een zwakke positie. Gevraagd naar waarom deze jongeren alleen op tocht worden gestuurd, werden enkele redenen aangehaald:
– De persoon met de langste toekomstkansen krijgt de mogelijkheid om naar Europa te trekken.– Deze jongeren vertrekken niet altijd alleen, maar raken (bijvoorbeeld) hun oom of broer tijdens de lange tocht kwijt.
Uiteraard werd in deze context aangehaald hoe er gekeken wordt ten opzichte van gezinsherenigingen. In het rapport van Myria van 2018 kunnen we lezen dat gezinshereniging sinds lange tijd het voornaamste motief voor wettelijke migratie is.
Aangezien in het rapport enkel de cijfers voor 2016 beschikbaar zijn, kunnen we voor dat jaar volgende vaststellen.
In 2016 oordeelde het CGVS voor in totaal 12.089 beslissingen, voor 15.478 personen (inclusief minderjarige kinderen die hun ouders vergezellen) dat de asielzoeker daadwerkelijk bescherming nodig had. In 2016 werden 3.259 eerste verblijfstitels in het kader van een gezinshereniging afgeleverd.
We moeten hier uiteraard rekening houden met het feit dat er in 2015 een absolute piek was wat betreft de asielaanvragen (Vnl. uit Syrië). Dit weerspiegelt zich uiteraard ook in de aanvragen voor gezinshereniging in de daaropvolgende jaren.
De belangrijkste nationaliteiten in het kader van een gezinshereniging zijn niet toevallig die nationaliteiten die ook de meeste asielaanvragen doen. Voor non-EU landen zijn deze reeds enkele jaren dezelfde:
– Syrië (met voorsprong)– Irak– Palestina– Afghanistan
Dat de procedure gezinshereniging veelvuldig wordt gebruikt door familieleden van begunstigden van internationale bescherming – familieleden die vaak ook zelf in nood van bescherming zijn -, is niet verwonderlijk. Personen op de vlucht hebben immers weinig andere legale migratiekanalen ter beschikking.
Binnen de context van de gezinshereniging is het ook belangrijk de Dublin-verordening aan te halen.
De Dublin III-verordening bevat, onder de criteria om te bepalen welke lidstaat verantwoordelijk is voor de behandeling van het asielverzoek, ook bepalingen met het oog op de naleving van het beginsel van de eenheid van het gezin:
■ Art. 8: niet-begeleide minderjarige asielzoekers die familieleden of gezinsleden hebben in een andere lidstaat. ■ Art. 9: asielzoekers die een gezinslid hebben dat internationale bescherming geniet in een andere lidstaat. ■ Art. 10: asielzoekers die een gezinslid hebben voor wie de asielprocedure hangende is in een andere lidstaat. ■ Art. 11: wanneer meerdere gezinsleden en/of minderjarige ongehuwde broers of zussen in dezelfde lidstaat gelijktijdig een verzoek om internationale bescherming indienen. ■ Art. 16: familielid afhankelijk van de asielzoeker (of omgekeerd). ■ Art. 17.2: bevat een discretionaire bepaling op basis van humanitaire redenen (in het bijzonder familiale of culturele gronden).
Wanneer we de standpunten van de rechtse partijen Vlaams Belang en N-VA bekijken, lezen we dat zij beiden voor een verstrenging van de gezinshereniging en nationaliteitswetgeving zijn. Vraag is dan of zij internationaal geldende verdragen willen negeren of deze unilateraal zullen verbreken.
Zoals gezegd; bovenstaande is echter minder van toepassing voor Zeebrugge, aangezien we hier minder ‘Niet Begeleide Minderjarige Vreemdelingen’ hebben.
Wel is het een feit dat ook in Zeebrugge, net als in zoveel andere gemeentes, de informatie naar migranten ondermaats is. Zo stelt Myria in haar rapport in 2018 vast dat een aantal praktijken die door gemeenten worden gehanteerd vragen doen rijzen. De gemeente, en hier wordt niet vaak op gewezen, is een zeer belangrijke actor wat betreft het verblijf van vreemdelingen en vormt vaak de voornaamste toegangspoort tot de autoriteiten.
Volgens de Gouverneur van West-Vlaanderen verblijven in Zeebrugge tot 200 (trans)migranten. Iedereen die de situatie ter plaatse kent (bijvoorbeeld door soepbedeling), weet dat dit aantal schromelijk overdreven is. De aantallen waarover hier sprake is, zijn niet het aantal personen, maar het aantal arrestaties. Aangezien sommige migranten meerdere malen worden gearresteerd (vaak net na een soepbedeling aan de kerk), is het makkelijk om op deze manier een beeld op te hangen van een overrompeling in de hoop de nodige federale fondsen voor de provincie binnen te halen.
Er is dus niet enkel een onwil van gemeentes om migranten juridisch correct te informeren, daarnaast is er dus ook vaak een bewuste beeldvorming om de publieke opinie te bespelen.
Bij velen van ons is de Dublinverordening (zoals hierboven aangehaald) bekend. Volgens het Akkoord van Dublin moeten asielzoekers zich registreren in het eerste Schengenland waar ze aankomen en daar de asielprocedure opstarten.
Daarnaast is ook het artikel 3 van het EVRM sinds juni 2018 voor niet-juristen geen onbekend terrein meer. Hopelijk herinnert u zich nog hoe Francken, in de marge van een vergadering van EU-ministers, voor een asielmodel pleitte waarbij enkel nog beperkte legale asielmigratie een mogelijkheid is. Hij zei ook dat het terugsturen van bootvluchtelingen, de zogenaamde pushbacks, weer mogelijk moet worden. Nog volgens Francken zou artikel 3 van het EVRM – dat verhindert dat mensen worden gefolterd – daarvoor op een of andere manier “omzeild moeten worden”.
Dit artikel stoelt op het beginsel van non-refoulement: een staat die het Verdrag heeft ondertekend mag niemand terugsturen naar een land waar hij een risico op onmenselijke of vernederende behandelingen loopt.
Als we, wederom volgens het verkiezingsblad van N-VA, verwachten dat nieuwkomers zich integreren, kunnen we ook verwachten van een regeringslid dat hij essentiële mensenrechten respecteert.
Geheel volgens de traditie van de N-VA retoriek werd bovenstaande uitspraak nadien wel genuanceerd door het kabinet van de staatssecretaris. Echter, de toon was gezet. Francken kon zich ten opzichte van de harde kern VB’ers profileren als dé harde nonkel, terwijl hij zich later in een uitgebreid interview in de weekendkatern van een krant meer genuanceerd zou uitspreken, in de hoop gematigder over te komen bij het iets minder donkerbruine deel van zijn aanhang. Het is een tactiek die we jammer genoeg nog vaker zullen opmerken, zo vrees ik.
Net zoals eerder aangehaalde wetgeving zijn ook vele andere wetten voor de gemiddelde migrant volledig onbekend. Het wordt dus een uitdaging voor allerhande hulporganisaties om legale steun te bieden aan migranten op het terrein.
De vele invalshoeken en onderwerpen die werden besproken zijn te divers om dit alles hier beknopt neer te pennen. Wat valt er niet allemaal te zeggen over het onwettig limiteren van asielaanvragen? Wat te zeggen van de online-ontradingscampagnes, waarbij de prijs van een brood werd aangehaald om mensen uit oorlogsgebied te overtuigen niet naar Belgie te komen. Of het samenwerken met landen zoals Libië of de Soedanese ambassadeur, die met de vorige staatssecretaris meewerkte aan de screening en eventuele terugkeeroperatie van zijn landgenoten die asiel aanvroegen in België en een sleutelfiguur bleek in het repressieve Bashir-regime van Soedan? De ontradingscampagnes en het samenwerken met dictatoriale regimes illustreren de sterke accentverschuivingen binnen het Belgisch beleid, vindt ook Charlotte Vandycke, directeur en woordvoerder van Vluchtelingenwerk Vlaanderen in een recent interview met Mo-magazine. België, zo zegt ze, schoof op van een eerder beschermende en opvanggerichte focus naar een politiek beleid dat eerder de nadruk wil leggen op beperking van asiel, op detentie en ontrading.
Zoals je leest, er valt nog heel veel te vertellen. Daarvoor is dit artikel weliswaar te kort, net zoals het uurtje gesprek veel te kort scheen.
Wat me echter nog bijbleef was wat, naar het einde toe, werd gezegd over de regularisatie van Palestijnen. Waar het vroeger voor Palestijnen uit de Gazastrook een quasi vanzelfsprekendheid was dat ze geregulariseerd werden, is dat sinds 2018 niet meer het geval. Omdat er, zoals we reeds lazen in de meest voorkomende nationaliteiten, steeds meer Palestijnen asiel aanvragen, werd het beleid voor Palestijnen uit Gaza gewijzigd. Zelf schrijft het CGVS dit hierover op hun website:
Het CGVS blijft hierbij de evolutie van de situatie in de landen van herkomst van zeer nabij opvolgen. Bij een wijziging van de situatie wordt het beleid aangepast. Zo is in 2018 het beleid voor Palestijnen uit Gaza gewijzigd.
Zoals hierboven reeds geschreven: wederom een voorbeeld van ontrading en een beperking op asiel.
Na de leerrijke babbel was het nadien uiteraard tijd voor de obligatiaire vragenronde.
Laten we daarover stellen dat de ene vraag al ‘creatiever’ was dan de andere.
Zo had een wat oudere, witbesnorde man waarschijnlijk iets horen donderen over het pushbackbeleid en opperde hij dan maar de mogelijkheid om de mensensmokkelaars in te zetten bij de gedwongen repatriëring. Want waarom zouden ze eenmaal langs de kassa passeren, als dat ook twee keer kan? De cynicus in mezelf zou zowaar denken: waarom moet je in het geniep verblijfsvisa verkopen, als je die handel als volleerde neo-liberaal ook zou kunnen institutionaliseren?
Daarnaast was er de dame die voorstelde dat we misschien eens moesten gaan praten met het Verenigd Koninkrijk. Dat er door ene Brexit ondertussen al conversaties bestaan tussen Europa en het Verenigd Koninkrijk, die uitgeschreven zowat Wikipedia beslaan, was haar even ontglipt.
Constructiever waren de vragen over wat concreet kon gedaan worden. Daaruit bleek dat giften, zoals bij alle vzw’s, steeds welkom zijn en werd het idee geopperd om ook in Brugge woningen of kamers beschikbaar te stellen voor mensen op de vlucht. Hier benadrukte Bert van Vossole dat het in België (vooralsnog, nvdr) niet strafbaar is mensen in humanitaire nood te helpen.
Nadat iedereen werd bedankt, nam ik nog even de tijd om kort kennis te maken met Jade Hoornaert. Ze wist me te vertellen dat er in Zeebrugge wordt gekeken om een humanitaire Hub op te starten aan de overkant van de kerk waar naast eerstelijnshulp ook juridische hulp, e.d. zou worden aangeboden. Aangezien ze met vzw Humain nog maar net in Zeebrugge zijn gestart, vond ze het waardevol om te kunnen samenwerken met lokale organisaties die reeds actief waren op het terrein.
Het hoeft geen betoog dat we dit alles op de voet zullen blijven volgen en hier blijvend aandacht aan zullen schenken.
Bronnen:
http://www.vzwhumain.org/https://www.facebook.com/vzwhumain/http://www.bxlrefugees.be/https://www.facebook.com/bxlrefugees/https://www.cgvs.be/nlhttps://www.mo.be/opinie/de-parochiale-kijk-van-opvang-eigen-regiohttps://www.vluchtelingenwerk.nl/feiten-cijfers/cijfers/wereldwijdhttp://www.standaard.be/cnt/dmf20180206_03343019https://www.myria.be/files/MIGRA2018_NL_AS_1.pdfhttps://www.nieuwsblad.be/cnt/dmf20180607_03549704https://www.hln.be/nieuws/binnenland/-het-verstand-te-boven-franstalige-oppositie-haalt-snoeihard-uit-naar-francken-na-uitspraak-over-omzeiling-evrm-artikel~af87316b/https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2018/06/07/dat-francken-de-vermoedelijke-opvolger-van-de-wever-is-blijkt/https://www.mo.be/interview/charlotte-vandycke-asielbeleid-van-vorige-regering-was-streng-maar-niet-rechtvaardig
Bedankt ook aan de lieve vrouw die me haar nota’s wou lenen om dit artikel te kunnen schrijven!
Vanaf maart kan je in De Republiek terecht voor een reeks actualiteitslezingen gebald in een lunch break. Tijdens ‘Soep en Feiten’ sta je bij een kom dagverse soep stil bij de actualiteit. Een gastspreker zoomt in op een hot topic terwijl je je eigen boterhammen verorbert. De thema’s zijn divers: geschiedenis, (wereld)politiek, maatschappelijke vraagstukken, economie, wetenschap, Brugge…
Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.
