Burgemeesters en klimaat

Onze burgemeester kondigde enkele dagen geleden af dat hij zichzelf graag zou opvolgen als burgemeester.
Niemand zal hierover verwonderd zijn. Ook op het klimaatdebat op 17 maart in de Campus van Vives uitte hij bij herhaling zijn zorgen met betrekking tot ons kiesgedrag bij de volgende verkiezingen. Hij wees in elk van zijn tussenkomsten op het belang van draagvlak om ecologische veranderingen te kunnen doorvoeren in de stad. Ik wil op enkele aspecten hiervan wijzen en eindig met een korte openbare brief.

Voor wie er niet bij was

Voor het debat lichtten enkele mensen de noodzaak van een drastische ommezwaai toe.
Nic Balthazar gaf een stand van zaken over de klimaatverandering en de dringende noodzaak om de klimaatverandering alsnog tegen te houden. Met cijfermateriaal en beelden toonde hij nog maar eens aan wat te weinig lijkt door te dringen namelijk dat het vijf voor 12 is. Dagelijks pompen wij de warmte van 400.000 Hiroshima-bommen in de lucht.

Als we aan hetzelfde tempo de aarde nog 2 graden laten opwarmen komen
we op een kritiek punt waarop de aarde zichzelf exponentieel gaat opwarmen met
catastrofale gevolgen: droogte en watertekort, toename van natuurrampen orkanen, overstromingen, enorme toename van het aantal (klimaat)vluchtelingen, gewapende conflicten, gezondheidsproblemen..

Toch is er ook een positief verhaal: Op De Parijse klimaatconferentie (2015) was er algemene consensus dat deze evolutie gestopt moet worden en er dus verregaande maatregelen nodig zijn om de opwarming niet boven 2 graden te laten groeien.’  There is no other option’ ‘We kunnen niet een beetje veranderen’
Deze noodzaak kan een beweging in gang zetten die onze samenleving tegelijk socialer, rechtvaardiger, duurzaam en gewoon mooier maakt.

Leo Van Broeck, sinds een half jaar Vlaams bouwmeester,  onderstreepte dat het ruimtebeslag  even catastrofale gevolgen oplevert als de uitstoot van broeikasgassen.. .
‘We zitten met een serieuze overbevolking. 30% van de vruchtbare ruimte moet gevrijwaard blijven, daar zitten we nu aan.’ ‘De voortdurende verkaveling van het landschap zorgt er bovendien voor dat we steeds meer broeikasgassen uitstoten die steeds minder kan worden weggewerkt door bomen en oceanen.’
De betonstop die we tegen 2050 moeten realiseren is een noodzakelijke Europese maatregel al zou die, zeker voor ons land, vandaag reeds in werking moeten treden. Wij zijn immers de grootse verkavelaars (70% van de bevolking leeft in verkaveling). We hebben ook nog eens het wereldrecord aan verkeersinfrastructuur, , steden zijn te dun bevolkt. 6 ha per dag worden nog steeds verkaveld. Ter vergelijking: Engeland heeft rond elke stad een groene gordel, heeft veel minder ruimtebeslag namelijk 14%, voor Vlaanderen is dat 34%.

‘Stedelijke mobiliteit is zachte mobiliteit: fiets en openbaar vervoer. We komen moeilijk los van onze autoverslaving maar die verslaving maakt onze wereld kapot.’
‘Dat verkaveling ook maar iets te maken heeft met landelijk wonen is klinkklare onzin.’ We moeten ‘dichter gaan wonen, we kunnen het ons eenvoudigweg niet permitteren nog meer open ruimte in te nemen. Ook hier dus:’There is no other option’ en ‘We kunnen niet een beetje veranderen’.

Ook 2 politici, met name energieminister Bart Tommelein (open VLD) en Renaat Landuyt (SPA, o.a. burgemeester van Brugge) kregen de gelegenheid hun visie en beleid ter zake toe te lichten.
Ze leken wel goed-nieuwsbrengers die ‘de onheilsprofeten ‘probeerden te sussen met zonne-energie, ‘draagvlakcreatie’ en responsabilisering van de bevolking.

Na deze lezingen was er nog even tijd voor een kort debat met Dirk Holemans (Oikos) en Alex Polfliet (Zero Emission Solutions).

Draagvlak creeëren

Onze burgemeester wees in elk van zijn tussenkomsten op het belang van draagvlak om ecologische veranderingen te kunnen doorvoeren in de stad. Die ‘draagvlakcreatie’ is natuurlijk belangrijk.
Voor hem ligt het blijkbaar anders maar het belang ervan is veel ruimer dan de herverkiezing van een burgemeester. Mensen moeten gaan beseffen dat de opwarming van de aarde wel degelijk enorme gevolgen heeft voor elk van ons ‘én dat we er nog iets aan kunnen doen als we nu compleet anders gaan denken en handelen over mobiliteit, energie, wonen, inname van open ruimte en groen.
Aan dat ‘besef’ schort er nog veel. (Een markant voorbeeld gegeven door Nic Balthasar leert dat 80 % van de Vlaamse aardrijkskundestudenten het effect van broeikasgassen (dus de belangrijkste reden van de klimaatopwarming) niet kon uitleggen.)
Tot op heden wordt er vaak nogal lacherig gedaan over de opwarming van de aarde. Ook onze politiek verantwoordelijken steken nog steeds hun kop in het zand. Zolang bewindsvoerders electorale motieven laten primeren boven de noodzaak van een ecologische omwenteling kan men de bevolking moeilijk kwalijk nemen dat zij het belang ervan onderschat.

Draagvlak voor een transitie creëer je niet door zoals Landuyt zegt: milieumaatregelen als het autoluw maken van de binnenstad  verkopen als een tegemoetkoming aan de parkeerwensen van  bewoners. Dat doe je door duidelijk te maken dat een omslag in het mobiliteitsdenken broodnodig is om onze wereld leefbaar te houden. Dat doe je door verantwoordelijkheid te nemen, door maatregelen te treffen die ervoor zorgen dat onze kinderen de gevolgen niet moeten dragen van onze laksheid. Dat doe je door te luisteren naar die ‘onheilsprofeten’ en hun oplossingen in je beleid te implementeren. Zo toon je  aan de bevolking  dat hun welzijn werkelijk prioritair is in plaats van te doen alsof een struisvogel-reflex een aanvaardbare attitude is.

Burgerparticipatie en verandering van onder uit

Alle participanten leken het met elkaar eens dat voor ‘het creëren van draagvlak’ actieve samenwerking van burgers en overheden ‘van onder uit’ noodzakelijk is.
Ook onze burgemeester had het over het belang van ‘van onderuit werken’ en dat ‘het bestuur burgerinitiatieven moet ondersteunen zodat wat er is aan draagvlak haar weg kan vinden naar realisaties.’ In dat licht ontstond de ‘Toekomst van Brugge’,het klimaatpodium, van daaruit de Brugse energie-coöperatieve.

Mooie woorden in een debat maar in de praktijk laat hij een aantal cruciale steken vallen.
Waar de andere sprekers nadruk leggen op het vertrekken vanuit burgerinitiatieven en dat die burger direct betrokken wordt bij de eerste overlegfase zien we dat het stadsbestuur nog steeds liever van bovenaf de beleidslijnen vastlegt. Bewoners actief laten meedenken over stadsontwikkeling en transitie vereist een meer doorgedreven aandacht en verandering in denken over beleid.
Initiatieven als De Toekomst van Brugge missen hun doel als het stadsbestuur uit de vele ideeën die  werden geopperd tamelijk gratuit haar eigen keuzen maakt en de haar minder welgevallige zonder respons naast zich neerlegt.

Een aantal van die verworpen ideeën sluiten zeer goed aan bij een consequente ecologisch gestuurde stadsontwikkeling van onderuit.

Twee voorbeelden:
-Houtkap niet langer gebruiken voor biomassacentrales  maar het hout lokaal en kleinschalig te verwerken tot houten stadsmeubilair. (bekijk hier een reportage van het Nederlande groen licht)
-Biobrandstof is niet ecologisch. Een dergelijk project zou ten goede komen aan een lokale, kleinschalige stedelijke tewerkstelling.

Een aantal voorstellen draaiden om het in stand houden van de groene ruimte langs het kanaal. Een stadscamping op die plaats stimuleert mensen om met de fiets of openbaar vervoer naar de stad te komen en houdt deze groene long levend.
Dit laatste dossier is een triest voorbeeld van de manier waarop het stadsbestuur over bewonersparticipatie denkt en goede initiatieven van haar bevolking negeert.
Men duwt ons nog maar parking door de strot op een plaats die daar niet voor geschikt is en ecologisch niet te verantwoorden.
Er kwam pas een infomoment toen men het besluit voor de randparking door de gemeenteraad had geduwd. Uitnodigingen werden enkel aan de omwonenden verstuurd en pas op het laatst bekend gemaakt op de Facebookpagina van de stad. Weerom een gemiste kans om de bevolking te betrekken in een materie die ons allen aanbelangt.
Ook de manier waarop de burgemeester op die vergadering tegenwerpingen over de wenselijkheid van de parking verwerpt getuigd van een top-down-attitude die echte samenwerking tussen burgers en bestuur onmogelijk maakt.
Een verslagje van deze inspraakvergadering op z’n Brugs kan je hier lezen.
Gelukkig loopt het niet altijd op deze manier: In het dossier ‘Stadsvaart’ werden bewoners actiever betrokken in de beginfase.

Verantwoordelijkheid dragen

Uit de lezingen bleek waar de problemen zich situeren. Spijtig dat de burgemeester vooral bezig bleek met zijn eigen beleid te verdedigen en daardoor allicht niet goed kon luisteren naar wat de cruciale stappen moeten zijn om de leefbaarheid van onze stad en planeet te vrijwaren.
Op dat vlak blijkt in het beleid van onze stad wel wat te schorten.

Uit het mobiliteitsplan van Brugge (2016):
Vervoersmiddelenbezit: Het bezit van de auto te Brugge in 2014 (93,9%) ligt hoger dan het gemiddelde van het totaal van de 13 steden (91,1%). Er is een stijging van het autobezit, vergeleken met 2011 (+5,1%). Brugge kent een hoog aandeel bewoners die een fiets bezitten in 2014 (93,2%). Vergeleken met 2011 is er wel een lichte daling (-0,4%). Het bezit van een abonnement voor openbaar vervoer in 2014 (60,6%) ligt onder het gemiddelde van het totaal van de 13 Vlaamse steden (66,2%). Er is een stijging van het bezit van abonnementen (+11,5%). Verplaatsingen tussen woonplaats en werk en werk/school De meeste verplaatsingen tussen woonplaats en werk/school gebeuren met de wagen (50,7%). Dit is hoger dan het gemiddelde van het totaal van de 13 steden (48,7%). Ten aanzien van 2011 is er een sterke stijging (+12,7%). Een gelijkaardige stijging vertoont zich echter ook in het gemiddelde van het totaal van de 13 steden (11,8%).

Men blijft echter tamelijk grootschalig groene ruimte innemen en het autoverkeer stimuleren

Natuurlijk kwam het geplande voetbalstadium aan bod.
Voor de burgemeester is dit een ‘niet te vermijden investering’ die hij probeerde te kaderen in een zogenaamde ‘verstedelijking van het gebied tussen Brugge en Zeebrugge’. Dat de bouw van een nieuw stadion met daarrond industrie weinig te maken heeft met verstedelijking maar meer weg heeft van verkaveling van open landschap lijkt niet door te dringen. De bouwmeester herhaalde nog maar eens dat nog meer inname van groene ruimte echt niet meer kan of moet worden gecompenseerd door andere bebouwing af te breken en terug groen te maken.
Landuyt verdedigt zijn ambities door te stellen dat het stadsbestuur met dit dossier “nog 1 keer zal zondigen voor de betonstop realiteit wordt”.

Nog 1 keer zondigen? En wat met de Chartreuze, de randparkings, het Spie,.. ?

Kantoren en hogeschoolcampussen bouwen in waardevol en overstromingsgevoelig landelijk gebied is een voorbeeld van de desastreuze verkavelingsmentaliteit die de bouwmeester net aan de kaak stelde. Het verhoogt de automobiliteit en brengt enorme kosten met zich mee inzake het installeren van nutsvoorzieningen.

De geplande parkings: De stad plant maar liefst 3 bijkomende parkings binnen de stadswallen en er net buiten. Bezoekers worden dus allerminst ontmoedigd om per auto naar onze stad te komen.
Over de zogenaamde randparking die het stadsbestuur wil doordrukken aan de Katelijnestraat schreef ik reeds eerder.

Wat kan de stad dan wel op korte termijn doen?

Steden warmen sneller op dan landelijk gebied. Zo is de binnenstad Gent 8 graden warmer dan buiten de stad. Steden moeten hun groene longen dus koesteren en Brugge heeft een aantal troeven om de stad gezond te houden.
Een belangrijke troef vormen de waterwegen naar de stad. Wij hebben hier de mogelijkheid om het ‘lobbenstadmodel’ toe te passen.
Veel geld hoeft dit niet te kosten. We moeten vooral stoppen met de omliggende grond te betonneren met parkings en langs onze waterwegen geen lintbebouwing meer toestaan.

Opwaarderen van de stadsnatuur

Landuyt merkte op dat hij er reeds in slaagde stukken groene ruimte zoals kloostertuinen toegankelijk te maken voor het publiek. Dat is echter niet zozeer waar het om gaat.
Dat groen moet ook ecologisch waardevol zijn, echt natuur worden. Kloostertuinen verkavelen met woonprojecten en van het resterende groen een gazon maken is allerminst een voorbeeld van opwaardering.
De bouwmeester pleit ervoor om minstens 40% van die groene ‘gecontroleerd te laten verwilderen’. Onze burgemeester repliceerde dat hij daar weliswaar persoonlijke voorstander van is en met de Groendienst in die zin moedige stappen had ondernomen bij het ontwerp en onderhoud van de perken maar dat gebrek aan draagvlak hem had teruggefloten. Het ‘gebrek aan draagvlak’ bij de verkaveling van het klooster van de Rode Nonnen in de Katelijnestraat (lees zwaar protest van buurtbewoners en andere groeperingen) had hij anders wél getrotseerd…

In het debat kwamen ook de problemen om historische gebouwen energie-efficiënter te maken en hoe de wetgeving inzake cultureel erfgoed het moeilijk maakt deze gebouwen aan te passen aan de nood aan hernieuwbare energie. Dit kan volgens Alex Palfiet ondervangen worden door de nieuwe technologieën zoals dakpannen en glas met zonnecellen.
De burgemeester onderneemt met de Conventie van burgemeesters inderdaad stappen om de stadsgebouwen en het wagenpark energiezuiniger en duurzamer te maken. Hij kan natuurlijk niet aan alles denken.
Brugge heeft onlangs nieuwe gebouwen opgetrokken die niet onder de bescherming van cultureel erfgoed vallen. ‘Het huis van de Bruggeling’ heeft een groot plat dak waar talrijke zonnepanelen kunnen worden geplaatst. Komen die er ook? En is het echt nodig dat de verlichting daar ook na sluitingsuur volle bak blijft branden?

Op tafel kloppen om een effectief beleid inzake mobiliteit mogelijk te maken

In haar beleidsnota’s onderschrijft het stadsbestuur de noodzaak om ‘zachte mobiliteit’ (voetgangers, fietsverkeer en openbaar vervoer) te laten primeren boven autoverkeer. Ze ondernam ook maatregelen om dit te realiseren (betere fietsinfrastructuur, ‘park & ride-parkings aan de effectieve rand van de stad).
Helaas blijkt het onmogelijk om het nodige  openbaar vervoer tussen die parking en de binnenstad , om een beter afgestemd openbaar vervoer tout court, te realiseren. De stad wil wel maar kan dit niet omdat ze geen zeggingschap heeft over deze toch cruciale materie.
Openbaar vervoer is een Vlaamse bevoegdheid. De neoliberale logica van die regering verhindert een eigentijdse visie op mobiliteit dat rekening houdt met dringende klimaatseisen.
Steden en gemeenten worden opgezadeld met steeds meer bevoegdheden en verantwoordelijkheden maar het organiseren van een aangepast openbaar vervoer hoort daar niet bij.
Het wordt dringend tijd dat stadsbesturen die zich hierdoor gedwarsboomd zien in hun sociaalecologische ambities gaan eisen dat hier verandering in komt. Veel lokale beleidsmensen hoeven zich hierbij niet op onbekend terrein te begeven… Sommigen kunnen gewoonweg hun parlementair mandaat gebruiken om een ander beleid te gaan voorstaan dan hun partijleidingen op dat niveau voorstaan.
Natuurlijk vereist dit laatste een volgehouden politieke wil. Parlementaire molens malen langzaam en sleutelen aan beslissing-en uitvoeringsstructuren is een moeilijke onderneming.
Het is in dit geval echter een noodzakelijke onderneming, ook om draagvlak te creëren voor de mobiliteitsomslag in onze steden, om de beleidsverklaringen inzake mobiliteit in tal van steden waaronder Brugge te kunnen realiseren. Burgerbewegingen ijveren hier al jaren voor. Een beetje steun van lokale overheden zou welkom zijn…

Beste burgemeester,
U staat dus niet alleen in uw bekommernis om draagkracht voor een ecologische transitie.
Ze wordt gedeeld door elke bezorgde burger die de noodzaak van fundamentele maatregelen inziet en ze dus effectief vorm wil doen krijgen.
Op deze pagina staan een aantal suggesties en bedenkingen om dat draagvlak werkelijk te creëren.
Een goed deel van uw kiezerspubliek is reeds bezig met transitie-initiatieven. De door u bejubelde energie-coöperatieve is daar een voorbeeld van, evenals de voedselketens.
Bewoners verwoordden hun afkeer van de verkavelingsprojecten uit het GRUP met meer dan honderd bezwaarschriften. Ze opperden sociaal-ecologische alternatieven in de Toekomst van Brugge, ze kopen inderdaad meer (bak)fietsen en wensen meer openbaar vervoer.
Vergroot het draagvlak door naar hen te luisteren. Deze initiatieven ‘van onder uit’ creëren een dynamiek die daadwerkelijk tot een mentaliteitsverandering kan leiden.
We blijven het stadsbeleid met argusogen volgen en zullen niet aarzelen om nefaste ontwikkelingen aan de kaak te stellen en indien mogelijk te voorkomen.
Dat zijn we als geëngageerde inwoners aan de toekomstige generaties verplicht. We rekenen op uw medewerking.
Mvg
veerle

.