Hoe 1 mei de dag van de socialistische beweging werd

Op zondag 24 april 2016 kan je in het stadsarchief op de burg een tentoonstelling over 125 jaar 1 mei viering in Brugge bezoeken.  1 mei wordt in de meeste Europese landen gevierd door socialisten, communisten en anarchisten.  Maar wat aan de basis ligt van de “dag van de arbeid” en waarom we dit op 1 mei vieren is niet altijd gekend. Hiervoor moeten we zo’n 150 jaar terug in de tijd én steken we bovendien de grote oceaan over.

Haymarket-affair
We schrijven 1886.  Chicago is één van de snelst groeiende industriesteden in de VS.   Reeds sinds het begin van de jaren ’80 zijn er onlusten.  Onder impuls van veelal Duitse migranten ontstaan vakverenigingen in een reactie op de slechte arbeidsomstandigheden en rechteloosheid van de arbeiders.

Deze verenigingen ageren vooral tegen de lage lonen, de te lange werkdagen en het bestaan van ‘zwarte lijsten’.  Op deze lijsten werd bijgehouden door de fabriekseigenaars welke arbeiders lid waren van de vakbond en deel hadden genomen aan stakingsacties.  Het hoeft niet te verbazen dat deze werknemers nergens meer aan de slag konden.

Begin 1886 beslist de familie McKormick hun fabriek waar landbouwmachines worden gemaakt te sluiten en op 2 maart met 1000 nieuwe arbeiders de fabriek weer te openen.  Alle arbeiders komen op straat te staan en door een boycot van de vakbonden komen slechts 300 nieuwe krachten opdagen, dit ondanks de hoge werkloosheidsgraad en armoede in de stad.

De onlusten bij McKormick zijn aanleiding voor het ontstaan van diverse stakingen in andere grote bedrijven in de regio en voor 1 mei wordt een grote demonstratie aangekondigd. Dit is de datum die de vakbond eenzijdig vooropgesteld heeft om de 8-uren werkdag in te voeren. Er wordt voor 1 mei gekozen omdat dit de dag is waarop arbeidscontracten traditioneel gezien worden vernieuwd, deze dag wordt ook ‘moving day’ genoemd, omdat huisvesting vaak voorzien werd door de fabriekseigenaren.

Na twee dagen van relatief rustige betogingen loopt het op 3 mei uit de hand: Werkwilligen worden aangevallen met stokken en stenen en de politie treed hard op.  Er valt 1 dode en verschillende zwaar gewonden.
Op 4 mei eindigt een nieuwe bijeenkomst op de Haymarket, een centraal plein in de stad.  De politie gelast de demonstranten de betoging te ontbinden en op dat moment wordt vanuit de massa een bom gegooid naar de ordetroepen. Eén agent is op slag dood, 5 andere dienders bezwijken later aan hun verwondingen.  De politie reageert door in het wilde weg op de massa te schieten.  Tot op heden is nog steeds niet duidelijk hoeveel mensen deze dag het leven laten maar algemeen wordt aangenomen dat het om tientallen slachtoffers zou gaan.

In de nasleep van deze gebeurtenissen worden 8 anarchisten en vakbondsleiders gearresteerd. Op hun proces worden ze allen met een zo goed als onbestaande bewijslast veroordeeld tot de doodstraf.  1 van hen wordt vrijgesproken omdat hij op 4 mei niet eens bij de protesten aanwezig bleek te zijn.
Onder nationale en internationale druk krijgen de veroordeelden de kans hun straf omgezet te zien in een levenslange gevangenisstraf indien zij hun overtuiging afzweren.  Drie van de acht mannen gaan hierop in, de anderen weigeren.

Eén van de ter dood veroordeelden houdt de eer aan zichzelf en pleegt zelfmoord in de gevangenis.  De andere vier worden opgehangen op 6 november 1887.

Internationale van 1889

Tijdens het internationale Socialisten Congres in Parijs in 1889 wordt beslist om 1 mei internationaal als actiedag voor de achturige werkdag te beschouwen.
1 mei is sindsdien altijd een strijddag en feestdag geweest voor de socialistische beweging,  vaak in moeilijke omstandigheden doordat deze dag niet werd erkend.
In vele landen wordt 1 mei later een officiële feestdag, zo ook in België vanaf 1947.

bronnen voor wie graag nog wat verder leest…
http://www.abvv.be/web/guest/files-nl/-/file/209747/
https://nl.wikipedia.org/wiki/Haymarket-affaire
http://www.dewereldmorgen.be/artikels/2013/04/30/dag-van-de-arbeid-de-geboorte-van-een-feestdag